آفرینش انسان از خونِ بسته،[1] اشاره لطیفی است به بُعد ظاهری خلقت او که به تعلقات دنیایی گرایش دارد؛ همانطور که تعبیر خلقت او از گِل چسبنده،[2] به دلبستگی شدیدش به جاذبههای مُلکی، اشاره دارد. از اینرو، آدمی برای رسیدن به علم قلبی، نیازمند تزکیه و پاکسازی از تعلقات، توسط رسولان الهی و اولیای رحمانی میباشد و چنانچه علم را بدون تزکیه و تنها از راه قلم و آموزش به دست بیاورد، باعث میشود که خود را بینیاز ببیند و در نتیجه، به طغیان در برابر حق گرفتار آید؛ همانند آنهایی که در طول تاریخ با وجود بهرهمندی از علم و دانش، در پیشگاه حق سر تعظیم فرود نیاوردند و به دشمنی با انبیا و اولیا که نسخه کامل عالَم هستی و مظهر تام «الله» و «رحمان» هستند، برخاستند و آنان را تکذیب نمودند. به همین دلیل، سرمنشأ بسیاری از مشکلات و مصیبتهای بشر، طغیانگری عالمانِ بدون طهارت میباشد.
خونِ بسته
﴿بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَٰنِ الرَّحِيمِ * اقْرَأْ بِاسْمِ رَبِّكَ الَّذِی خَلَقَ * خَلَقَ الْإِنسَانَ مِنْ عَلَقٍ * اقْرَأْ وَرَبُّكَ الْأَكْرَمُ * الَّذِی عَلَّمَ بِالْقَلَمِ * عَلَّمَ الْإِنسَانَ مَا لَمْ يَعْلَمْ * كَلَّا إِنَّ الْإِنسَانَ لَيَطْغَىٰ * أَن رَّآهُ اسْتَغْنَىٰ * إِنَّ إِلَىٰ رَبِّكَ الرُّجْعَىٰ * أَرَأَيْتَ الَّذِی يَنْهَىٰ * عَبْدًا إِذَا صَلَّىٰ * أَرَأَيْتَ إِن كَانَ عَلَى الْهُدَىٰ * أَوْ أَمَرَ بِالتَّقْوَىٰ * أَرَأَيْتَ إِن كَذَّبَ وَتَوَلَّىٰ * أَلَمْ يَعْلَم بِأَنَّ اللَّهَ يَرَىٰ * كَلَّا لَئِن لَّمْ يَنتَهِ لَنَسْفَعًا بِالنَّاصِيَةِ * نَاصِيَةٍ كَاذِبَةٍ خَاطِئَةٍ * فَلْيَدْعُ نَادِيَهُ * سَنَدْعُ الزَّبَانِيَةَ * كَلَّا لَا تُطِعْهُ وَاسْجُدْ وَاقْتَرِب۩﴾؛[3] «به نام خداوند بخشاینده مهربان. بخوان به نام پروردگارت که آفرید. آفرید انسان را از خون بسته. بخوان که پروردگار تو است کریمتر؛ آن که آموزش داد به وسیله قلم، آموخت انسان را آنچه نمیدانست. چنین نیست [که میپندارد]؛ بهدرستی که انسان طغیان میکند، همین که خود را بینیاز ببیند. همانا به سوی پروردگار تو است بازگشت. آیا دیدی کسی را که بازمیدارد بندهای را که نماز میگزارد؟ آیا دیدی اگر باشد [آن بنده نمازگزار] بر هدایت یا امر کند به پرهیزکاری [پس سزای آن بازدارنده چیست]؟ آیا دیدی که اگر تکذیب کرد و روی گردانید، آیا ندانست که خدا میبیند؟ چنین نیست [که میپندارد]؛ بیتردید اگر بازنایستد، قطعا موی پیشانی [او] را گرفته و میکشانیم؛ موی پیشانی دروغگوی خطاکار را. پس، باید که بخواند گروه خود را، زود باشد بخوانیم مأموران آتش را. چنین نیست [که میپندارد]؛ فرمان مبر او را و سجده کن و نزدیک شو!»
پینوشتها:
[1]. ر.ک: سوره علق، آیه 2.
[2]. ر.ک: سوره صافات، آیه 11: «بهدرستی که ما آفریدیم آنان را از گِل چسبنده.»
[3]. سوره علق.