پیامبر اکرم(ص) با آن همه شأن و مقام و مرتبه عظیم معنوی، پیامبری که افضل انبیا و برتر موجودات و سرور کائنات است و چشمه کمالات و عظایمش در هر عصر و زمانی در هستی متجلّی است، از جانب خدای رحمان به تبعیت از ابراهیم خلیل(ع) مأمور گشته و امر به تسلیم وجه در برابر پروردگار خانه توحید شده و به عنوان سرسلسله تسلیم شوندگان، نفس مطمئنه خویش را در سلطه لایزال رحمانی نهاده است: ﴿قُلْ إِنّی اُمِرْتُ أَنْ أَعْبُدَ الله مُخْلِصاً لَهُ الدّینَ * وَ اُمِرْتُ لِأَنْ أَکونَ اوّل الْمُسْلِمین﴾؛^[1]« بگو همانا مأمور شده ام بر اینکه خدا را خالصانه پرستش کنم و امر شده ام سرآمد تسلیم شوندگان باشم.»

پیامبر خاتم(ص) که در افق اعلای کمال قرار گرفته، در ردیف بالاترین تسلیم شوندگان به خدای رحمانی می باشد. کتاب آسمانی قرآن که عروس بکر     حجله نشین حضرت رحمان در آن پرده نشین است، خطاب به پیامبر اکرم(ص) می فرماید: ﴿وَ داعِیاً إلَی اللهِ بِإِذْنِهِ وَ سِراجاً مُنیراً﴾؛^[2] «و [ای پیامبر! تو] دعوت کننده ای به سوی الله و چراغی نوردهنده می باشی.» اما حضرتش با معرفت و بصیرتی برخاسته از طهارت دل، انسان   ها را به «بیت الله الحرام» دعوت نموده است تا در بندگی و عبودیت خدای رحمان روی از همه کثرات برگیرند و تنها وجه خویش را به سوی آستان توحیدی دوست معطوف دارند. این امر، نشانگر آن است که «بیت الله الحرام» روزنه  حقایق رحمانیت و زمینه اتصال به معدن عظمت صمدیت می باشد.

حضرت ایشان در معرفی کعبه، مأوای یگانگی و پرستش، از هیچ کوششی دریغ ننموده و در این طریق، به حلیه معنوی ﴿فَاسْتَقِمْ کما اُمِرْت﴾؛^[3] «در مأموریتت استقامت کن!» آراسته و از هرگونه شرکی پیراسته بوده اند.

چه حقیقتی در کعبه رحمانی نهفته و چه شأن و مجد و عظمتی در این بیت وحدانیت، متجلّی است که در سال دوم هجرت در ماه شریف رجب المرجب، ماه شکوه و عظمت، قبله مسلمین از « بیت المقدس» به سوی «بیت الله الحرام» تغییر می یابد؟

 ماه سراسر عظمت رجب المُرجّب، هفتمین ماه قمری است که قبله رحمانی به سمت کعبه تغییر می یابد؛ ماهی که پیامبر اکرم(ص) در آن به رسالت خطیر خویش مبعوث می شود و از جانب حضرت رحمان به هدایت بشر مأمور می گردد. و ماهی که مهتاب وجود مولود کعبه در آن طلوع می کند تا انوار روحانی جمالش و پژواک آسمانی ولایتش بر ظلمتکده ناسوتی بتابد و گنجینه معارف دین و اسرار سر به مهر رحیمیت را برای خاصان مقرّبان آستان کبریایی     حق هویدا سازد.

اوج اهمیت و روشن ترین دلیل توجه و ارادت عمیق پیامبر(ص) به بیت الله الحرام و دعوت انسان   ها به سوی آن، تشریع نماز و حج است؛ نمازی که معجون اسرار رحیمی و معراج قرب ربوبی است؛ نمازی که در آن پیشانی سجود و ادب در مقابل این قبله رحمانی بر خاک می ساییم و شب و روز به سوی آن بندگی و اخلاص و عشق می ورزیم. رسول اکرم(ص) خود اوّل ساجد این خاک پاک است که برترین و بیشترین اهتمام را بدان ابراز نموده و پیروان ایشان نیز به تبع حضرتش شایسته است چون پروانه عاشق به گرد این مکان رحمانی طواف کنند و ارمغان ارادت و عبودیت آورند تا به عطر خوش طهارت و تجرید و انوار معرفت و توحید زینت یابند.

به راستی هیچ پیامبری از پیامبران الهی همچون رسول اکرم(ص) به کعبه، عشق و توجه نشان نداده و معرفت پیدا ننموده است؛ چرا که حضرتش به بهترین و کامل ترین وجه از آیین حنیف ابراهیم خلیل الرحمن(ع) تبعیت نمود و آن را به نیکوترین صورت به تکامل رسانید. و از همین رهگذر، ایشان عالی ترین اسوه و الگو برای تبعیت مسلمانان به شمار می رود: ﴿لَقَدْ کانَ لَکمْ فی رَسُولِ اللهِ اُسْوَة حَسَنَةٌ﴾؛^[4] «هرآینه رسول الهی برای شما الگویی پسندیده است.» از این رو، اجتماع انسانی، خاصه تسلیم شدگان پیشگاه رحمانی را به سوی بیت توحید و پیراستگی از شک و شرک و وارستگی از خواهش   های نفسانی دعوت نمود تا بسان آن بزرگوار، طریق معرفت و طهارت و فتوت بپیمایند و حقیقت راستین کعبه را درک کنند.

حج نیز پس از نماز، گواه آشکاری بر اهتمام و توجه وافر پیامبر اکرم(ص) به بیت الله الحرام می باشد. مناسک انسان ساز و آگاهی بخش حج با ندای ﴿وَ اَذِّنْ فِی النّاسِ بِالْحَج﴾؛^[5] «منسک عبادی حج را میان مردم اعلان کن!» والاترین برنامه صعود روح و عروج جان به قله رفیع معارف و لطایف و کرامات قرار داده شد که اعمال عبادی آن، جهانی مملو از اسرار و رموزات معنوی و روحی را در بردارد. حج، در واقع، حقیقت جامع تمام عبادات است و عبادت و بندگی هم خود زمینه ای برای نیل به شناخت نفس و معرفت به حضرت رحمان می باشد. حج، این زمزم اسرار رحیمی، حکایت طواف پروانگان آزاده و شهدجوی گل شمین کعبه است و سوختن در شمع فروزان توحیدی بیت الله الحرام.

حج، دریای ژرفی است که در آن، معارف عمیقی چون دعای شریف عرفه موج می زند. حجاج بیت الله الحرام، در روز نهم ذی الحجه، روز عرفه و در وادی عرفات، رو به خانه کعبه، نغمه دعای شریف عرفه، یعنی معرفت را سرمی دهند تا در حج تمتع به عظمت و شأن کعبه، معرفت حاصل کنند و با دید و بصیرت عرفانی، مناسک حج را به انجام برسانند. عرفات، صحنه ترسیم عرفان اصیل است و دعای عرفه، قاموس توحید ناب و زمزم دل عارفان قدسی است و ره توشه ای برای زائران مأمن الهی است تا با قدم معرفت به طواف کعبه نایل شوند و در پناه امن توحید بر صراط مستقیم کمال و جمال رحمانی گام بنهند و از دوزخ جانسوز ناسوتی سرد و سلامت گذر کنند؛ ﴿فیهِ آیاتٌ بَیناتٌ مَقامُ اِبْراهیمَ وَ مَنْ دَخَلَهُ کانَ آمِنا﴾؛^[6] «در منسک حج نشانه   های روشنی چون مقام ابراهیم است و هر کس که در آن [حرم امن رحمانی] داخل شود، ایمن خواهد بود.» امام کاظم(ع) در تفسیر این آیه شریفه فرمود: «یعنی هر کس که وارد این حرم امن شود، در حالی که عارف به آن باشد و به آنچه بر او واجب گشته، با ایمان و یقین باشد، از عذاب دوزخ ایمن گردد.»^[7]

پیامبر اکرم(ص) آمد تا حقیقت پنهان کعبه و واقعیت مکنون آن در طی اعصار را متجلّی سازد و با دعوت به جانب بیت الله الحرام، مایه قیام و حرکت مردمان به سوی چشمه غدق معرفت رحیمی و حصار حصین و قلعه امن رحمانی باشد؛ ﴿جَعَلَ الله الْکعْبَةَ الْبَیتَ الْحَرامَ قِیاماً لِلنّاسِ﴾؛^[8] «خداوند کعبه بیت الحرام را مایه قیام برای مردم قرار داد.»

«آنگاه که این ارض ظاهر شکل گرفت و خلعتی از آب بر تن نمود، اوّل موضعی که از آن پدیدار شد، کعبه بود.» ^[9] کعبه، نخستین نقشی است که بر صفحه این جهان نمودار گشت و قلب زمین در جایگاه پاک کعبه طپیدن گرفت تا در گذر تاریخ تکامل وجود، خون سرخ عشق و توحید به خدای رحمان را در شریان جان بشر بدواند و روح یکتاپرستی را در کالبد انسان   ها بدمد و آن دم که پیکر زمین صورت یافت، جلوه ای از بیت المعمور ملکوت رحمانی بر لوح ارض نقش بست و پایه   های بیت توحید در زمین بنا نهاده شد تا در تورّق اوراق زمان، مأمن هدایت بشر به سوی کعبه رحمانی حضرت دوست باشد و مفتاح گشایش راز قدسی «کنْتُ کنْزاً مَخْفِیاً فَأَحْبَبْتُ أَنْ اُعْرَفَ فَخَلَقْتُ الْخَلْقَ لِکی اُعْرَف؛^[10] من گنجی پنهان بودم، دوست داشتم شناخته گردم، پس خلق را آفریدم تا شناخته شوم.» قرآن کریم می فرماید: ﴿اِنَّ اوّل بَیتٍ وُضِعَ لِلنّاسِ لَلَّذی بِبَکَّةَ مُبارَکاً وَ هُدًی لِلْعالَمین﴾؛^[11] «همانا اوّل خانه ای که برای مردمان وضع شد، در مکه مبارکه است که هدایت عالمیان است.»

در روایت است که «به هنگام طوفان نوح(ع) موضع کعبه در آب غرق نشد و آن را آب فرا نگرفت.»^[12] به    حق، حرم امن کعبه رحمانی از دستخوش طوفان هرگونه عذابی در امان است و آنها که متعکف بیت یکتاپرستی و پیراسته از هرگونه شرکی هستند، در حصن توحید مأوا گرفته اند و به اشارات قدسی «کلِمَةُ لا اِلهَ اِلّا الله حِصْنی فَمَنْ دَخَلَ حِصْنی أمِنَ مِنْ عَذابی»^[13] بیت الله الحرام خاستگاه گلبانگ «لا اِلهَ اِلّا الله» بر قلب انسان   هاست و قلعه استواری است که روح و جان آدمی را در حریم امن خویش از عذاب عظیم جهل و غفلت رهایی می بخشد و به جنّت مأوای معرفت و بصیرت معنوی رهنمون می باشد.

آنگاه که حضرت ابراهیم خلیل(ع) به همراهی فرزند موحّد خود به امر رحمانی دست در بنای کعبه بردند، در حفر آن به سنگ سرخ رسیدند که وحی شد: «ای ابراهیم! بنای کعبه را بر آن قرار ده!»^[14] از این رو، حضرتش به فرمان خدای رحمان، خانه کعبه را بر سنگ سرخ بنیان نهاد. و این خود سرّی از اسرار رحمانیت است که سایه بر عالم ظاهر افکنده است تا به خانه کعبه چشم ارادت و محبت بدوزیم و حلقه صدق و عشق راستین را بر آستانش درآویزیم؛ چه اینکه توحید اصیل بر پایه گلگون عشق ناب به خدای رحمان استوار است و زمزم بهشتی توحید از گونه   های سرخ عشق پاک، بر سرزمین دل می جوشد.

و این سان، کعبه این باب ورود به گلشن جنّت سرای رحمانی، مرکز دایره سجود تسلیم شدگان موحّد و حرمگاه امن رحمانی، بر زمین قرار گرفت و با دستان توحیدی خلیل الرحمن(ع) بر بنیان محکم و جاوید عشق آسمانی بنا نهاده شد. و آنجا که ائمه عصمت و طهارت(ع) فرموده اند: «نظر نمودن به کعبه با عبادت دنیا و آخرت برابری می کند.»^[15] شأن و بزرگی معنوی بیت الله الحرام را به روشنی بیانگر است که دید عرفانی و بصیرت و معرفت رحیمی به کعبه رحمانی، موجب می شود عین الحیاة بندگی خدای رحمان و سرّالاسرار کوثر رحیمیت قرآن بر صفحه دل جلوه یابد.

پی‌نوشت‌ها:

[1]. سوره زمر، آیه 11 ـ 12.

[2]. سوره احزاب، آیه 46.

[3]. سوره هود، آیه 112.

[4]. سوره احزاب، آیه 21.

[5]. سوره حج، آیه 27.

[6]. سوره آل عمران، آیه 97.

[7]. تفسیر خلاصه منهج الصادقین، ملا فتح الله کاشانی، ج 1، ص 223.

[8]. سوره مائده، آیه 97.

[9]. تفسیر خلاصه منهج الصادقین، ملا فتح الله کاشانی، ج 1، ص 222.

[10]. اسرار الحكم، حاج ملاهادی سبزواری، ص 20؛ آداب الصلوة، امام خمینی(س)، ص 288، حدیث قدسی.

[11]. سوره آل عمران، آیه 96.

[12]. قصص قرآن یا داستان های شگفت انگیز قرآن مجید، علی قاضی زاهدی گلپایگانی، ص 184.

[13]. بحار الانوار، محمدباقر مجلسی، ج 3، ص 13، حدیث قدسی: «كلمه لا اله الا الله، قلعه استوار من است. كسی كه در قلعه استوار من داخل شود، از عذابم در امان خواهد بود.»

[14]. قصص قرآن یا داستان های شگفت انگیز قرآن مجید، علی قاضی زاهدی گلپایگانی، ص 185.

[15]. تفسیر خلاصه منهج الصادقین، ملا فتح الله کاشانی، ج 1، ص 222.

از کتاب «انسان کامل مرآت خفیّه»